Magie of bedrog?

Ons huis is beschermd door een zegen. Althans, een zegen voor ons, maar een vloek voor de potentiële indringer. Zodra hij iets oppakt om te stelen verliest hij zijn gezichtsvermogen, dat pas weer terug komt als de huisbaas hem in de kraag heeft gevat.

Een mooie gedachte nietwaar? En wij kloppen voor de zekerheid ook nog steeds op hout. Waar veel westerlingen twijfelen of er meer is tussen hemel en aarde, bestaat daar bij de Dargalanen geen twijfel over. Het hoort bij het leven als eten, drinken, slapen, ademen en geloven; de magie. Het feit dat de moskee op vrijdagmiddag te klein is, doet daar geen afbreuk aan. Magie en islam gaan blijkbaar heel goed samen. Sterker nog, dat is een hele rare vraag om te stellen. Allah is akbar en magie is er gewoon. Punt.

Hoe die magie dan precies werkt, dat is nog wel een lastig verhaal. Want daarvoor moet je je westerse hoofd even uitschakelen en dat is lastig. Ook de neiging om de verhalen met sprookjes te vergelijken moet je onderdrukken om tot de kern van het verhaal te komen. En de vraag ‘Ja maar hoe dan?', lijkt ook vaak een brug te ver. Een duidelijker onderwerp waarbij Afrikanen en Europeanen in een andere wereld leven kan ik niet bedenken.

Een vrouw in het dorp was overleden. De enige dochter van een oude overbuurvrouw die voor onze deur wel eens nootjes op straat verkoopt. Maar het was niet zomaar een overlijdensgeval. Nee, de overleden mevrouw had aan kannibalisme gedaan, zo vertelde onze informant Ousmanou ons. Dit was de lamido ter ore gekomen, die vervolgens een paar mannen de brousse had ingestuurd om een bekentenis bij de vrouw af te dwingen. Daarna had de maraboe een mandje met kruiden laten bezorgen bij de vrouw thuis (door een vogel) waarna ze overleden was. Nu is Ousmanou een lieve jongen, maar niet heel wereldwijs dus hij snapt waarschijnlijk niet dat wij zo'n verhaal niet helemaal snappen of op zijn minst wat vraagtekens hebben. Ik besloot mij geluk eens te proberen bij Ibrahim.

Ibrahim legde uit dat in de dode vrouw een vogel woonde, die af en toe het roer overnam. Het was de vogel die aan kannibalisme had gedaan en niet de vrouw. Maar Ibbi, hoe weten mensen dan dat ze dat gedaan heeft, zijn er getuigen? Volgens Ibbi waren er getuigen. Ok, dat is dan tenminste iets waar je als westerling wat mee kan. Mensen hebben hier nogal de neiging ‘dat wat men zegt' als waarheid aan te nemen. Of de lamido de getuigen ook had geconsulteerd wist ie niet. Ok. Nog een nasara vraag; kan het niet zijn dat de vrouw psychische problemen had? Hmm, zo had hij er nog nooit over nagedacht. Maar nee, het was de vogel. Dat was algemeen bekend. Dit was niet de eerste vrouw die onder invloed stond van een vogel, en zeker ook niet de laatste. Ik kon het dus wel een keer aanschouwen als ik wilde, aangezien ik het blijkbaar pas wou geloven als ik het gezien had. Ehh, nou, daar slaap ik nog even een nachtje over als je het niet erg vindt. Mocht dit alles je nu aan een heksenjacht doen denken, de vogel beperkt zich niet alleen tot de vrouw. Blijkbaar is gender equality in de magie al verder gevorderd dan in het onderwijs. Maar goed, die vogel. Hoe weet je dan dat het een vogel is en dat ie er echt is? Daar heb je de hoe. Nou, ook dat was te aanschouwen. De vogel is soms zichtbaar, rond middernacht. Uit zijn staart komen vlammen...

Goed, een vogel of psychische problemen. Dat was de vraag. Althans voor mij, niet voor Ibrahim. Maar de magie beperkt zich niet tot de vogel. Je kunt ook magie sturen om je leven of dat van een ander te beïnvloeden. Je kunt bijvoorbeeld de maraboe vragen ervoor te zorgen dat je voor je diploma haalt. Je geeft je naam, de naam van de school, je docent en van de minister van onderwijs. Je zou denken dat de maraboe je wat zou geven om je intelligentie te verhogen, maar nee. Hij stemt je docent en de minister gunstig. Ibrahim had geweigerd om zo zijn diploma te halen, maar er waren er vele die hun papiertje aan de brouwsels en spreuken te danken hadden. Mijn vraag hoe die dan precies werkte, die kon hij niet beantwoorden. Dat weet alleen de maraboe, die kennis is erg geheim. Ik probeerde hem wederom uit te leggen hoe een westerling het zou uitleggen; De kracht van de suggestie die de leerling meer zelfvertrouwen geeft. Het placebo-effect, waarmee de maraboe zijn zakken goed weet te vullen. Want als je geen relatie kunt leggen tussen oorzaak en gevolg, niet tussen de actie en het resultaat, is jouw actie dan wel de oorzaak geweest van je resultaat? Houdt de maraboe daarom niet zijn kennis geheim, om de kracht van de suggestie niet te verliezen? Dat was een lastige vraag.

Een week later stoppen we op weg naar huis bij de tante van Ibrahim. In een hutje ligt zijn broodmagere neef, die weggelopen lijkt uit een spotje over Ethiopië uit de jaren 80. Heeft de duivel ontmoet, er heerst een vloek over hem, uitgesproken door een jaloerse klasgenoot, zo is de uitleg. Zolang je de maraboe maar lapt, doet hij wat je vraagt, of dat nou rechtvaardig is of niet. De maraboe van de neef weet niet goed welke spreuk er over hem is uitgesproken en kan dus geen ‘tegenspreuk' uitspreken. Hij eet al 2 jaar lang nauwelijks maar de doktoren kunnen niks vinden. Mijn gedachte of de jongen geen anorexia heeft, een voedselallergie of darmproblemen hou ik maar even voor me.

Weer een week later. We rijden Dargala binnen na een schoolbezoek. De straat voor het lamidat is vol met mensen. Ibbi informeert wat er aan de hand is. Oh, er zijn twee vrouwen die hun hart kwijt zijn, vertaalt hij met een gezicht alsof hij verteld dat ie net brood bij de bakker heeft gekocht. Eh, maar zijn ze zonder hart niet dood dan? Nee nasara meisje, dat begrijp je weer niet goed, hun ziel is ergens anders. Hij wist zelfs te vertellen in welk dorp de zielen waren. Hoe die dat wist? Ja, das weer zo'n hoe-vraag. Als ze daar heen gaan komen ze weer tot leven, anders zullen ze deze week wel overlijden. Eh, okay....? Ja, wat moet je daar nou op zeggen? Thuisgekomen blijkt Joost al geïnformeerd door Ousmanou. Ibrahim begint inmiddels door te krijgen dat we niet zo goed weten wat we aanmoeten met deze verhalen.Yes, I don't know how it is possible, but I think it's true. Daar moeten we het dan maar mee doen. We twijfelen verder.

Het fascinerende is dat iedereen heilig van het bestaan van de magie overtuigd is. Ook gelovige mensen, ook hoogopgeleide mensen. Ook mensen die mijn westerse beredenering kunnen volgen. Mijn vragen zijn zo westers, de antwoorden zo Afrikaans. Zou er dan toch meer zijn tussen hemel en aarde? Zou het er wel zijn, maar onzichtbaar voor over-gerationaliseerde westerse wezens die teveel hoe-vragen stellen? Of geloven er heel veel mensen in iets, dat toch een soort sprookje is?

Ik weet het niet. Ik blijf uitkijken naar een soort raaf met een vlammende afterburner aan zijn kont. Misschien dat dat me een duwtje in de goede richting geeft.