Uren hebben we het er over; wat er allemaal mankeert aan Kameroen, hoe verrot het systeem is, hoe ongelofelijk oncapabel de burgemeester is en hoe passief de mensen wel niet zijn. Maar we klagen ook over hulporganisaties die hulp leveren die totaal niet duurzaam is en mensen nog passiever maakt dan ze al zijn. Onder dezelfde categorie vallen collega's die onder capaciteitsopbouw geld geven verstaan en daarmee de eigen verantwoordelijkheid van de politiek en de bevolking wegnemen en de passiviteit doen toenemen . Zij maken het werk voor een ander die wel echt aan capaciteitsopbouw wil doen extra moeilijk. Veel klachten dus over hoe het niet moet. Maar hoe moet het dan wel? Is er een oplossing, is er licht aan de horizon?

Ondanks de langzame progressie van ons werk, de tegenwerking van het systeem die we ondervinden en de negativiteit om ons heen denken we van wel.

Een oplossing begint met het onderkennen van het probleem. Op het eerste gezicht lijkt dat armoede en daarmee gebrek aan een goed dieet, hygiëne, schoolgebouwen, boeken, docenten maar ook goede wegen en een van goede kwaliteit gezondheidszorg. Op het tweede gezicht blijkt dat dit alles niet de oorzaak is, maar een gevolg. Een gevolg van slecht bestuur. Dat slechte bestuur dat ook nog eens een onderdrukkend karakter kent zorgt ervoor dat de bevolking passief en onwetend is gebleven of geworden. Deze twee actoren houden elkaar met de bestaande karakteristieken in stand. En daar verschijnt het licht aan de horizon want we hebben de crux gevonden!

Met onze activiteiten op lokaal schaalniveau zijn we niet bij machte het systeem als geheel te veranderen. Men zal altijd op hoger niveau tegen een muur blijven oplopen. Maar dat betekent niet dat we op lokaal niveau niks in beweging kunnen brengen. We kunnen de bevolking afhelpen van hun passiviteit door ze te motiveren hun problemen zo veel mogelijk zelf op te lossen en hen te laten zien dat ze dit ook zelf kunnen. Tevens kunnen we ze wetend maken over de rol van de overheid en ze aanmoedigen het bestuur op zijn verantwoordelijkheid en prestaties aan te spreken. Alle verandering begint met informeren, bewust worden en activeren. En daar zijn we druk mee bezig.

Wat betekent dat in de praktijk? Mensen hier zijn zich heel bewust van de problemen, maar hebben niet de kennis om de oorzaak van die problemen goed te kunnen begrijpen, laat staan de oplossing. Dus leggen we uit wat een commune behoort te doen, wat de rol van de burgemeester en de gemeenteraad is. Het is voor velen nieuw dat de burgemeester niet een soort chief is die alles voor het zeggen heeft en wiens wil wet is. Het is ook een eye-opener dat de burgemeester een uitvoerende macht heeft, en geen beslissende. Informeren. Voor de bevolking is het een nieuwe ervaring een gemeenteraad te hebben die hen komt vragen naar hun mening en problemen, zodat ze dat bij de gemeente op de agenda kunnen zetten. Mensen met kennis en mensen die vragen stellen maken het moeilijker voor bestuurders om hun wanbeleid en zakkenvullerij vol te houden. Steeds meer worden problemen besproken en er wordt op straat openlijk commentaar geleverd op de gemeente en dan met name de burgemeester. Men was zich al bewust van de problemen, heeft nu de informatie om het te kunnen duiden en is nu geactiveerd.

Op de scholen begint het bewustzijn door te dringen dat de lokale gemeenschap zelf het heft in handen kan nemen. De ervaring leert dat er van de staat weinig te verwachten valt. Als je toch je kinderen wilt onderwijzen om zo je gemeenschap te ontwikkelen zul je het zelf moeten doen. De keuze ligt bij de ouders. In eerste instantie kwamen de argumenten over gebrek aan geld, kennis en een overheid die het zou moeten doen. Die overheid kunnen we niet zomaar veranderen maar aan het gebrek aan kennis kunnen we wat doen en met die kennis kunnen we ervoor zorgen dat we met zo min mogelijk zo veel mogelijk kunnen doen. De vraag is of de lokale gemeenschap bereid is de handen uit de mouwen te steken en zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Op een aantal van mijn scholen lijkt dit te zijn doorgedrongen. Ouderraden zijn geactiveerd om het heft in eigen handen te nemen. Het enige wat ze nu nodig hebben is de kennis om dit goed te kunnen doen. En dat is precies waar capaciteitsopbouw voor bedoeld is.

De ouderraad van het schooltje in Hodande hebben geleerd beter te communiceren met de ouders en lichten ouders voor over het belang van onderwijs en het betalen van schoolgeld. Het resultaat is dat er meer kinderen zijn ingeschreven en dat meer ouders naar vergaderingen komen. De ouderraad heeft uit eigen initiatief 2 provisorische schoollokaaltjes gebouwd en heeft er vertrouwen in dat ze dit jaar wel voldoende schoolgeld ophalen om zelf een docent in dienst te kunnen nemen. Met hulp van ouders kan er nog een lokaal en een omheining worden gebouwd en leerlingen kunnen worden begeleid bij het bomen planten op het schoolterrein. De communicatie tussen de directeur en de chief is verbeterd waardoor de directeur nu de juiste hulp kan verwachten als er problemen zijn met ouders. Deze keuze hebben ze gemaakt omdat ze bewust zijn van hun eigen verantwoordelijkheid,hun eigen kracht en de kracht van samenwerking.

In een ander dorp is de ouderraad nog niet zover. Hier moet eerst een serieus probleem uit de wereld geholpen worden; een directeur die alle macht gemonopoliseerd heeft en ervan verdacht wordt zo al het schoolgeld in zijn eigen zak te hebben gestopt. Ook hier is de bevolking wakker geschud: wij denken dat hij geld steelt, maar wij laten dat gebeuren en zijn dus ook verantwoordelijk. Als we willen dat dit verandert zullen we er zelf iets aan moeten doen. Dus heeft de chief de ouders bij elkaar geroepen om een nieuwe ouderraad te kiezen die sterk genoeg is om de praktijken van de directeur tegen te gaan. Ook hier heeft de bewustwording over de eigen verantwoordelijkheid en kracht de gemeenschap geactiveerd het heft in eigen handen te nemen.

Dat geeft de burger moed, en zo ook de nasara's. Vele dagen lijkt het hier zo hopeloos; zoveel problemen, zoveel vicieuze cirkels en altijd maar het commentaar dat er niks aan te doen is, dat je altijd tegen een muur op loopt. De muur is echter niet alleen het systeem. Het is ook de houding van mensen en hun angst te praten over hun problemen of om hun leven anders in te richten dan de traditie verlangt. En daar ligt onze kracht: wij zijn anders omdat we niet van hier zijn dus zal niemand ons daar op aanspreken. Waar we vandaan komen is het leven beter, dus men neemt aan dat de voorstellen die we doen vast een verbetering zullen brengen. Tevens kunnen we misstanden aan de kaak stellen omdat we geen onderdeel uitmaken van het systeem en dus voor niemand bang hoeven te zijn.

Na bijna een jaar in het veld zijn we er langzaam van overtuigd geraakt dat we maar eens moeten zeggen waar het op staat. Genoeg met alle mooi praterij, lege woorden en politieke correctheid. Sinds een paar maanden laten we blijken dat we weten hoe het hier werkt. In eerste instantie wekt dat verbazing op, vervolgens begint men te lachen. Men begint te lachen als je ouders vertelt dat als ze duizenden franken uit kunnen geven aan kleding, de 1000 frank schoolgeld er ook van af kan. Men begint te lachen als je met een glimlach vraagt of ze naar een vergadering komen omdat ze dat belangrijk vinden of voor het eten. Men begint te lachen als je je afvraagt waarom de burgemeester elke keer weer niet verschijnt op een vergadering en hoe het toch kan dat hij een transportbudget heeft waarmee hij 3 keer per week naar de stad kan rijden terwijl er aan onderwijs nul frank is uitgegeven. En als men lacht weten we dat we een punt geraakt hebben: mensen weten dat het niet ok is en zullen erover nadenken. We creëren daarmee een veilig platform voor mensen om te discussiëren omdat ze ons tot onderwerp kunnen maken en daarmee zichzelf uit de wind houden. Ze kunnen onderling verder praten over wat de ‘nasara' zei. Er wordt veel besproken in het dorp en dat op zich is een kleine revolutie.

Het is misschien nog ver weg, maar ja, er is licht aan de horizon.