Een van de laatsteverhalen voordat we komen horen hoe het in Nederland is. Nog precies een maand. We hebben er zin in. Het is een fijn vooruitzicht om niet de hele dag te hoeven zweten, 6 keer per nacht wakker te worden op een drijfnat laken, omdat je dorst hebt, naar binnen vlucht omdat er stof rondwaait, de buurman snurkt, de haan kraait of de moskee schreeuwt. Geen vieze voeten meer, en douche, een spijkerbroek aankunnen en eten waar je zin in hebt, zoveel je wilt. Ja, we vinden het nog steeds leuk hier, het is te doen, maar het vooruitzicht op al deze luxe blijft fijn.

Zoals beloofd een verhaal over het werk, zie hieronder. Verder een verhaal over iets typisch Afrikaans wat wij westerlingen maar moeilijk kunnen begrijpen en dan toch nog een vervolg op jullie favoriete kippensoap! Veel leesplezier en hopelijk tot gauw!

Groet,

Joost en Mayo

De balans opmaken

De zomervakantie is in zicht, het werk voor dit schooljaar zit er bijna op. Leerlingen zijn weer druk aan het oefenen met zingen en defileren voor de dag van de onafhankelijkheid op 20 mei. Dezelfde liedjes als voor 11 feb (nationale dag van de jeugd) schallen door de achtertuin. Op de schoolterreinen zijn oefenbanen in het stof getekend om te oefenen voor de atletiekwedstrijden. Het einde van het jaar betekent voor mij en Ibrahim het einde van onze onderzoeksfase. In amper 2 maanden tijd hebben we 16 bijeenkomsten georganiseerd, kennis gemaakt met 4 scholen en al haar docenten, leerlingen, ouders en bestuursleden en stapels aan informatie verzameld. Het was leuk, vermoeiend, motiverend en frustrerend. We zaten vast in de modder, werden verblind en gezandstraald door een stofstorm, werden aangestaard door een passieve groep mannen, overspoeld door de vrouwelijke helft van een dorp, kregen applaus, creëerden een kleine revolutie door mannen en vrouwen samen aan het werk te zetten en kregen twee hanen cadeau. Het was wat.

We begonnen in Ouro Zanghui, een van mijn favoriete scholen. Lieve mensen, veel betrokken moeders en een aardig team. Mijn coördinator had gezegd op niet meer dan 30 mensen te rekenen, om teleurstellingen te voorkomen. 85 man waren er, waarvan meer dan de helft vrouw. Yoldeo overtrof dit de volgende dag met 112 bezoekers. Meteen werden ze aan het werk gezet om samen de geschiedenis van de school te schrijven. Voor velen de eerste keer om in een groepje samen te werken. Vooral de oude mannen bleven dan ook rustig op hun plek voor zich uit zitten te staren. Totdat ze toch echt door die vervelende nasara aan het werk werden gezet. Ibrahim moest er nog even aan wennen. ‘Ja maar ze willen niet'. ‘Dat maakt niet uit, geen discussie, gewoon vertellen dat ze in een groep gaan werken punt'. Uiteindelijk ging het merendeel over stag. Conclusie van de evaluatie van de bijeenkomst: iedereen vond het een goed plan en een staande ovatie van de vrouwen. Mooi, we zullen in de toekomst zien of ze ook bereid zijn er iets voor te doen.

Tweede school was Yoldeo. Deze school is er iets beter aan toe met een lokaal voor elke klas en vier van de zes lokalen net nieuw gebouwd. De docenten zijn goed en aardig, de ouders wat afstandelijker. Het bestuur wordt overheerst door een arrogante, schreeuwende, maar domme prins. Een titel, een boubou en een zonnebril en je lijkt een hele man. Viel hij bij de tweede bijeenkomst, de enquête invullen, even door de mand. Maar een antwoord per vraag, na vraag 2 komt vraag 3?; Dat blijken lastige vraagstukken. Zelfs voor iemand die kan lezen en schrijven. Voor de analfabeten onder de ouders en bestuurders (en dat zijn er nogal wat) was de enquête een geheel nieuwe ervaring. Iets doen met papier en een pen vasthouden voor de eerste keer. Met de mondelinge vertaling van Ibrahim en hier en daar wat aanwijzingen konden ze meedoen. Het was mooi om de trotse gezichten (ik schrijf!) te zien. Het concept van je eigen mening geven was soms nog wat moeilijk. Sommigen dachten dat het kruisje blijkbaar gezet moest worden waar de buurman dat ook had gedaan. Dat dat ‘het goede' antwoord was. De uitleg over de eigen mening ging er blijkbaar niet helemaal in. Daar wordt normaal ook niet naar gevraagd, tenzij je prins of chef bent. De betrouwbaarheid van sommige enquêtes kunnen we dus in twijfel trekken, maar een ervaring was het voor de dames en heren zeker. Ook de beste leerlingen van de hoogste klassen waren erg trots op het feit dat ze hun mening mochten geven en bleken goed in staat om een kritische blik op hun school te werpen. Deze kritische geesten zal Kameroen in de toekomst nog nodig hebben. Ik ben blij dat ze hier in ieder geval nog bestaan. Ibrahim kent de enquête inmiddels uit zijn hoofd, na deze 12 keer vertaald te hebben. Ik mag dan wel zijn coach zijn, zonder Ibrahim kan ik geen bijeenkomst draaien.

Hodande is de school in de meest erbarmelijke staat. Een klaslokaaltje met slechts een paar bankjes, zand op de grond en een parfum van vleermuizenurine in de lucht. Aan het gebouwtje zijn 2 lokaaltjes met takken in elkaar geflanst. Dit voor 350 leerlingen in 6 verschillende klassen en 3 docenten. Op de eerste bijeenkomst in Hodande kwamen alleen mannen af. Ontzettend passieve mannen. Ik moest mijn best doen om ze niet letterlijk een schop onder hun kont te geven. Ja, cultuursensitiviteit en alles, ik weet het. Maar als je wel kunt klagen over alles wat er mis is en wel van alles wil, denkt dat de oplossing maar naar jou toe moet komen, maar vervolgens niks doet.......Alleen voor niks gaat de zon op, ook hier. Daar heeft een cultuurverschil niks mee te maken. Alleen snapt niet iedereen dat of willen ze het niet snappen. De groepsactiviteit tijdens de eerste bijeenkomst duurde in ieder geval lang. Iedereen in dit dorp is zo ongeveer familie van Ibrahim en als jonge jongen is het wat lastig om je ooms aan het werk te zetten. Het overgrote deel spreekt geen Frans en deden net alsof ze mijn gebaren niet begrepen. Sommigen draaiden zich letterlijk om. Uiteindelijk kwam er dan toch iets uit, niet geweldig, niet van harte, maar er was enige resultaat. De directeur ondersteunde me met een voorbeeld uit hun eigen omgeving. Ze hadden hulp gekregen van de islamitische bank om een moskee te bouwen. Maar de bank eiste dat de gemeenschap ook zijn bijdrage zou leveren. Dus heeft men samen zand verzameld en stenen gemaakt en de moskee is nu de trots van het dorp. Dat is hoe VSO ook werkt heren!. Blijkbaar hadden ze de boodschap goed begrepen want de enquête hebben ze een week later enthousiast in groepjes zitten maken. Een punt van zorg in Hodande waren de vrouwen. Ibrahim omschreef het dorp als conservatief, vrouwen worden thuisgehouden. En op de dag van de bijeenkomst was er nog een bruiloft ook. Dat kwam niet goed, aldus Ibrahim. De directeur dacht er anders over en vroeg ons gewoon te komen. Bij aankomst wachtten er 10 vrouwen op ons onder een boom. Een mooi groepje om mee te werken, dacht ik bij mezelf. Maar de neef van Ibrahim, lid van het schoolbestuur, was nog niet tevreden. Hij ging wel even op zijn fiets door het dorp om te kijken of hij nog ‘een paar' vrouwen kon mobiliseren.

20 minuten later kwamen er tussen de huisjes wat vrouwen tevoorschijn. En nog een paar. Een lint van kleuren kwam op ons af en het hield niet op. Hoe meer vrouwen er toestroomden hoe meer overdonderd we ons voelden en dachten, mijn god, wat moeten we hier mee? Inmiddels was ik totaal ingesloten door zo'n 80 tot 100 vrouwen die me allemaal de hand wilden schudden. Ibrahim en de directeur stonden me op een afstand toe te grinniken. Dus. Probleem betrokkenheid vrouwen in Hodande leek te zijn opgelost. Na een mooie speech (jullie zijn net zo belangrijk als de mannen, we willen jullie mening ook horen en we gaan volgend schooljaar met z'n allen aan de slag!) werden er 7 representanten gekozen en ging de rest, hopelijk voldaan, naar huis. Vervolgens had Ibrahim een meer dan 3 uur durende kluif aan de vrouwen om de vragenlijst van 120 vragen met ze door te nemen. Hij heeft door de zure appel heen gebeten en op zijn tong gebeten om zijn frustratie te verbergen. Een enquête afnemen bij een grotendeels analfabetische bevolking is ook niet zo'n heel goed idee, maar het is gelukt en het is een grote bron van informatie.

Een meer geschikte oefening was de derde bijeenkomst. Nadat iedereen zit, kondig ik aan dat we een wandeling gaan maken, wat altijd niet begrijpende gezichten oplevert. Haha, heel leuk, en ze komen nog braaf achter me aan ook. We bekijken het hele schoolterrein en we laten de mensen beschrijven wat ze zien. Inmiddels werken we met een selecte groep mensen, waarvan de leden representanten zijn van de leerlingen, docenten, ouders, de moedersclub en het schoolbestuur. Door alle partijen erbij te betrekken hopen we het draagvlak voor ons werk en het plan in wording te vergroten en zo de kans op succes, medewerking en betrokkenheid bij de uitvoering te vergroten. Na de observatie, die altijd tot de verrassing van de deelnemers veel oplevert, maken ze in groepjes een plattegrond van de school. En iedereen kan tekenen, niet waar? Daarna volgen op het plattegrond de problemen en de successen van de school: blije leerlingen, gebrek aan bankjes, betrokken ouders, scheurende motoren over het schoolplein, een kapote wc etc. Daarna volgde het leukste: teken een plan voor de ideale school! Met andere worden, wat zou je veranderen, weghalen en toevoegen als jullie het voor het zeggen hadden? Met een groot papier, 1 stift, de tafeltjes als een groepje bij elkaar leek het op elke school plotseling heel logisch en makkelijk om samen te werken. Wat een verschil met de eerste bijeenkomst! In Yoldeo zaten moeders en vaders samen aan de ‘ouderstafel'. Onmogelijk volgens de docenten en Ibrahim. Maar als je het presenteert als heel normaal en er verder niet zo veel aandacht aan schenkt werkt het blijkbaar wel. De stift ging van man tot vrouw rond, iedereen leverde zijn deel. Een kleine revolutie in Yoldeo.

Rest ons nog de laatste bijeenkomst voor de vakantie. We gaan de relaties tussen alle betrokkenen onder de loep houden. Wordt er wel gecommuniceerd en samengewerkt. Kent iedereen zijn eigen rol en verantwoordelijkheden wel, en die van een ander? Of blijft er werk liggen omdat het niet duidelijk is wie wat moet doen. Dat zijn de laatste vragen voor de onderzoeksfase. Daarna de schone taak en mij en Ibrahim om alle informatie te analyseren en op een rij te zetten, zodat we dit na de vakantie kunnen presenteren. De kennis over de knelpunten vormen dan de basis voor het te maken ontwikkelingsplan dat we meteen na de vakantie samen met de scholen gaan maken. En daarna kunnen we echt aan ‘verbeter'slag!

Dat is een terugblik op de afgelopen weken die als een stroomversnelling voor bij zijn gegaan en zoveel indrukken hebben opgeleverd dat ik het af en toe niet meer bij kan houden. Als ik mezelf op een brommer vind met mijn lokale collega in de brousse, onder een boom voor allemaal exotische mensen waarmee ik met het merendeel niet kan communiceren een presentatie houd, wanneer ik met leerlingen in een krakkemikkig schoollokaaltje aan het werk ben, dan denk ik, ja, dit is wel zo ongeveer wat ik in gedachte had. Het heeft een tijd geduurd voor we een baan hadden gevonden, heel wat voeten in aarde gehad om een beslissing te nemen en heel wat kopzorgen gekost of het nou wel zo'n geweldig idee was om mezelf naar de middle of nowhere te sturen zonder baan en zonder kennis van de taal. Maar het is een gouden gok gebleken.